Avukat Ali Mert KARAKILÇIK
Yargıtay uygulaması ve doktrinde ifade edildiği üzere menfi tespit davaları bir miktar paranın ödenmesi talebini içermeyip aksine ödenmemesi gerektiğinin tespiti talebiyle açıldığından ticari dava niteliğindeki menfi tespit davalarının açılabilmesi için önce arabulucuya başvuru zorunluluğu yoktur. Nitekim TTK.m.4’te ve diğer kanunlarda belirtilen ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmasını TTK.m.5/A dava şartı olarak öngörmüştür. Ancak dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmasının, TTK.m.5/A uyarınca zorunlu özel dava şartı olarak kabul edilebilmesi için davanın ticari dava olması ve dava konusunun bir miktar paranın (alacak veya tazminat) ödenmesi (eda) talebi olması gerekir. Menfi tespit davaları ise, bir miktar paranın ödenmesi (alacağın tahsili – eda) talebini içermeyip, aksine ödenmemesi gerektiğinin tespiti (olumsuz tespit) talebiyle açıldığından ticari dava niteliğindeki menfi tespit davalarının açılabilmesi için önce arabulucuya başvuru zorunluluğu yoktur (Prof.Dr.Timuçin MUŞUL, Menfi Tespit ve İstirdat Davaları, 3.Baskı Ankara 2020, s.216). Yani menfi tespit davalarıyla, bir miktar alacağın tahsili talep edilmediğinden ticari dava niteliğindeki menfi tespit davalarının açılabilmesi için arabuluculuğa başvuru şartı aranmaz (İstanbul BAM 19.HD. 23.05.2019 T. 2019/1509 E. 2019/1299 K.). Nitekim menfi tespit davaları, eda davası niteliği taşımaz (İstanbul BAM 16.HD. 30.12.2019 T. 2019/2845 E. 2019/2878 K).
İstanbul BAM 16.Hukuk Dairesinin 30.12.2019 Tarihli 2019/2845 E. 2019/2878 K.sayılı kararında da aynı husus vurgulanmıştır; “…TTK’nın 5/A maddesine göre konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olmasına ilişkin dava şartı; alacak davası niteliğinde olmayan menfi tespit davasında uygulanamayacak olup somut olay yönünden davacı tarafın arabulucuya başvuru zorunluluğu bulunmamaktadır.” (İstanbul BAM 16.HD. 08.11.2019 T. 2019/2520 E. 2019/2418 K. ; İstanbul BAM 16.HD. 13.09.2019 T. 2019/1789 E. 2019/1732 K. ; İstanbul BAM 14.HD. 21.03.2019 T. 2019/521 E. 2019/423 ; Antalya BAM 11.HD. 13.09.2019 T. 2019/1416 E. 2019/1666 K. ; Antalya BAM 11.HD. 30.05.2019 T. 2019/1086 E. 2019/1150 K. ; Sakarya BAM 7.HD. 11.04.2019 T. 2019/346 E. 2019/373 K.).
Sonuç olarak; menfi tespit davaları bir miktar paranın ödenmesi talebini içermeyip aksine ödenmemesi gerektiğinin tespiti talebiyle açıldığından ticari dava niteliğindeki menfi tespit davalarının açılabilmesi için önce arabulucuya başvuru zorunluluğu yoktur.