ANONİM ŞİRKETLERDE PAY SAHİPLERİNİN OY HAKKININ HUKUKİ NİTELİĞİ

Av.Ali Mert Karakılçık

Bilindiği üzere 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun “Oy hakkı” başlıklı 434.maddesinde; “(1) Pay sahipleri, oy haklarını genel kurulda, paylarının toplam itibarî değeriyle orantılı olarak kullanır. 1527 nci maddenin beşinci fıkrası hükmü saklıdır. (2) Her pay sahibi sadece bir paya sahip olsa da en az bir oy hakkını haizdir. Şu kadar ki, birden fazla paya sahip olanlara tanınacak oy sayısı esas sözleşmeyle sınırlandırılabilir. (3) Şirketin finansal durumunun düzeltilmesi sırasında payların itibarî değerleri indirilmişse payların indiriminden önceki itibarî değeri üzerinden tanınan oy hakkı korunabilir.” şeklinde düzenleme mevcuttur. Yine aynı yasanın “Oy Hakkının Doğumu” başlıklı 435.maddesinde; “Oy hakkı, payın, kanunen veya esas sözleşmeyle belirlenmiş bulunan en az miktarının ödenmesiyle doğar.” düzenlemesine yer verilmiştir. Bu kapsamda anonim şirketlerde oy hakkı, kullanılması toplantıya bağlı olan ve pay sahiplerinin şirket yönetimini etkileyebilmelerini sağlayan en önemli haklarından biridir (Prof.Dr.Hasan PULAŞLI, Şirketler Hukuku Şerhi, Cilt-II, Ankara 2018, s.1885). Dolayısıyla anonim ortaklıkta oy hakkı, vazgeçilmez bir ortaksal hak niteliğindedir (Prof.Dr.Kemal ŞENOCAK – Dr.Öğr.Serhan DİNÇ, Şirketler Hukuku Şerhi, Cilt-II, Ankara 2022, s.2405). Bunun vazgeçilmez hak olarak kabul edilmesinin nedeni ise, temel yönetsel bir hak olması ve oysuz pay sahibinin anlamsız bir konum yaratacağından kaynaklanmaktadır (Prof.Dr.Oruç Hami ŞENER, Ortaklıklar Hukuku, Ankara 2019, s.507-513; Aynı yönde Prof.Dr.Reha POROY – Prof.Dr.Ünal TEKİNALP – Prof.Dr.Ersin ÇAMOĞLU, Ortaklıklar Hukuku-II, İstanbul 2017, s.18-19). O halde oy hakkı paydan ayrı olarak devredilemez. Bu kural bir taraftan oy hakkının toplam itibari değere göre kullanılacağı hükmünden (TK m.434 f.1), diğer taraftan oy hakkının doğumu maddesinden (TK m.435) ileri gelir (Prof.Dr.Reha POROY – Prof.Dr.Ünal TEKİNALP – Prof.Dr.Ersin ÇAMOĞLU, Ortaklıklar Hukuku-II,  s.19).

Anonim şirketlerde oy hakkı, üzerinde intifa hakkı bulunan pay veya pay senedi hariç, sadece pay sahibine aittir (Prof.Dr.Hasan PULAŞLI, Şirketler Hukuku Şerhi, Cilt-II, s.1889). Kural, oyun bizzat pay sahibi tarafından kullanılmasıdır (Prof.Dr.Reha POROY – Prof.Dr.Ünal TEKİNALP – Prof.Dr.Ersin ÇAMOĞLU, Ortaklıklar Hukuku-II, s.24). Dolayısıyla oy hakkı, vazgeçilemez ve ortadan kaldırılamaz nitelik taşır. Yani bu hak kişiye bağlıdır, başka kimseye devredilemez (Prof.Dr.Güzin ÜÇIŞIK, Dr.Aydın ÇELİK, Anonim Ortaklıklar Hukuku, Cilt-II, s.325-326 ; Aynı yönde Dr.Tülay GÖKDEMİR TAMER, Anonim Şirketlerde Pay Sahibinin Oy Hakkının Kapsamı ve Yetkisi, İstanbul 2022, s.11). Oy hakkı vazgeçilemez nitelikte bir hak olduğundan bu hak, pay sahibinin elinden de alınamaz (Dr.Tülay GÖKDEMİR TAMER, Anonim Şirketlerde Pay Sahibinin Oy Hakkının Kapsamı ve Yetkisi, s.71). Zira bu hak, pay sahipliği haklarıyla sıkı bir bağlılık içindedir (Prof.Dr.Kemal ŞENOCAK – Doç.Dr.Esra CENKCİ, Şirketler Hukuku Şerhi, Cilt-II, s.2415-2416).

Anonim şirketlerde oy hakkı, pay sahibinin yönetime katılmasını sağlar. Bu sebeple pay sahibi, genel kurulun yetkisi dahiline giren ve dolayısıyla uygulanması açısından bir genel kurul kararını gerektiren konulara ilişkin olarak oy hakkını kullanmak suretiyle iradesini açıklar ve bu şekilde pay sahiplerinin belirli bir yönde toplanan oyları, ele alınan konulara ilişkin olumlu ya da olumsuz bir genel kurul kararı meydana getirmiş olur. Yani başka bir deyişle genel kurul kararı, pay sahiplerinin ortaklık iradesinin sonucunda ortaya çıkar (Dr.Tülay GÖKDEMİR TAMER, Anonim Şirketlerde Pay Sahibinin Oy Hakkının Kapsamı ve Yetkisi, s.4).

Yukarıda da izah edilmeye çalışıldığı üzere oy hakkı, bir yönüyle bireysel nitelikte yönetsel bir pay sahipliği hakkıdır. Bireysel pay sahipliği hakkı olarak oy hakkının en önemli özelliği, oy hakkı ile ortaklığın iradesinin oluşumuna etkide bulunabilme yetkisinin kazanılmasıdır. Genel kurula katılarak oy haklarını kullanmak pay sahiplerine ortaklığın gelişimine katkıda bulunabilecek önerilerde bulunma imkanının yanı sıra kendi menfaatlerini gözetmesine hizmet adımlar atabilmesini sağlar. Esasen oy hakkı bu noktada bir gereklilik de teşkil eder; zira anonim ortaklık genel kurul kararları pay sahiplerinin oyları ile alınır. Yine oy hakkı ile ilişkili haklar olarak kabul edilen diğer katılma haklarının kullanılabilmesi de oy hakkının kullanılabilmesine bağlıdır (Dr.Tülay GÖKDEMİR TAMER, Anonim Şirketlerde Pay Sahibinin Oy Hakkının Kapsamı ve Yetkisi, İstanbul 2022, s.24-27).

SONUÇ OLARAK; anonim şirketlerde oy hakkı, kullanılması toplantıya bağlı olan ve pay sahiplerinin şirket yönetimini etkileyebilmelerini sağlayan en önemli haklarından biridir. Dolayısıyla anonim ortaklıkta oy hakkı, vazgeçilmez bir ortaksal hak niteliğindedir. Bunun vazgeçilmez hak olarak kabul edilmesinin nedeni ise, temel yönetsel bir hak olması ve oysuz pay sahibinin anlamsız bir konum yaratacağından kaynaklanmaktadır. O halde oy hakkı paydan ayrı olarak devredilemez. Bu kural bir taraftan oy hakkının toplam itibari değere göre kullanılacağı hükmünden (TK m.434 f.1), diğer taraftan oy hakkının doğumu maddesinden (TK m.435) ileri gelir.