MENFİ TESPİT DAVALARINDA DAVA AÇILIŞ SÜRESİ

Avukat Ali Mert KARAKILÇIK

Yargıtay uygulaması ve doktrinde ifade edildiği üzere yasa gereği özel nitelik taşımayan menfi tespit davaları, icra takibi başlamadan önce açılabileceği gibi takip sırasında ve hatta takibin kesinleşmesinden sonra dahi açılabilir. Zira menfi Tespit davasının açılabilmesi için İcra ve İflas Kanununda özel bir süre öngörülmemiştir (Yargıtay Üyesi Mahmut Coşkun, İtirazın İptali – Menfi Tespit – İstirdat – Tasarrufun İptali Davaları, Seçkin Yayınları, 6.Baskı, Ankara 2020, s.601). Yani menfi tespit davası, icra takibi başlamadan önce açılabileceği gibi, takip sırasında ve takibin kesinleşmesinden sonra da açılabilir (Prof.Dr.Baki KURU, İcra ve İflas Hukuku El Kitabı, Ankara 2013, s.351 ; YHGK. 20.02.2013 T. E.2012/19-788 K.2013/250). Mahkemece ilamsız takiplerde yedi günlük itiraz süresi içinde ödeme emrine itiraz edilmediği gerekçesiyle menfi tespit davasının reddine karar verilemez (Y.21.HD. 24.04.2003 T. E.2003/2728 K.2003/3830). İlamsız (genel haciz yoluyla) takipte ödeme emrine karşı borçlunun itiraz, gecikmiş itiraz, takibin iptalini talep imkanlarının olması, menfi tespit davası açmasına engel de değildir (Prof.Dr.Timuçin MUŞUL, Menfi Tespit ve İstirdat Davaları, 3.Baski Ankara 2020, s.127). Menfi tespit davasının açılabilmesi için İcra ve İflas Kanununda özel bir süre de öngörülmemiştir (Y.19.HD. 21.11.1996 T. 3930/10363 ; Y.19.HD. 20.11.1996 T. 2295/1032 ; Av.Talih UYAR, Menfi Tespit ve İstirdat Davası, 5.Baskı, Ankara 2022, s.103 ; Prof.Dr.Timuçin MUŞUL, Menfi Tespit ve İstirdat Davaları, 3.Baskı Ankara 2020, s.310). Yani takip sırasında menfi tespit davası, takip konusu borcun cebri icra tehdidi altında tamamen ödenmesine kadar açılabilir (m.72/f.7) (Prof.Dr.Timuçin MUŞUL, Menfi Tespit ve İstirdat Davaları, 3.Baski Ankara 2020, s.321 ; Prof.Dr.Ramazan ARSLAN-Prof.Dr.Ejder YILMAZ, İcra ve İflas Hukuku, 6.Baskı, Ankara 2020, s.232-233 ; Y.19.HD. 04.03.2010 T. 8087/2298 ; Y.19.HD. 26.06.2008 T. 11563/7097).

Tekraren belirtmek gerekir ki süresi içinde hakkında yapılmış olan genel haciz yolu ile takibe itiraz etmemiş ya da itiraz edememiş olan borçlu, takip kesinleştikten sonra menfi tespit davası açabilir (Av.Talih UYAR, Menfi Tespit ve İstirdat Davası, 5.Baskı, Ankara 2022, s.14). İİK.m.72’ye göre borçlunun icra takibi kesinleştikten sonra borcunun bulunmadığının ispatında hukuki yararı bulunduğundan menfi tespit davası açmasında herhangi bir sakınca yoktur (Y.4.HD. 05.04.2012 T. 3239/5744 ; Av.Talih UYAR, Menfi Tespit ve İstirdat Davası, 5.Baskı, Ankara 2022, s.122). Bu dava zamanaşımına da tabi değildir (İstanbul Hakimi İsmail ERCAN, İcra ve İflas Hukuku El Kitabı, Ankara 2021, s.341).

Yargıtay 13.Hukuk Dairesinin 02.05.2005 Tarihli 2005/1661 E. 2005/7411 K.sayılı kararında da aynı husus vurgulanmıştır; “…Sözleşme ilişkisinin bulunduğu hallerde zamanaşımı süresi B.K.’nın genel hükümlerine göre 10 yıl olup, menfi tespit davasının icra takip tarihinden itibaren 1 yıl içinde açılacağına dair yasada icra iflas kanununun 72.maddesinde bir hüküm bulunmamaktadır. Davacı tarafından aleyhine yapılan takip sonucu satış aşamasında menfi tespit davasının açıldığı anlaşılmaktadır. İİK’nın 72/VII.maddesinde düzenlenen 1 yıllık hak düşürücü süre, borçlu olmadığı paranın yatırılmasına nedenine dayalı olarak açılan istirdat davası için öngörülmüştür. Böyle olunca, açılan menfi tespit davasında zamanaşımı süresi dolmamıştır. Mahkemece işin esası incelenerek taraf delilleri toplanarak sonucuna uygun bir karar verilmelidir. Yanlış değerlendirme ile yazılı şekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.”

Yargıtay 19.Hukuk Dairesinin 27.11.1995 Tarihli 7875/10257 sayılı kararı; “…Kendisine icra takibiyle ödeme emri gönderilen borçlunun, takibe itiraz etmekle beraber alacaklının 1 yıl içinde itirazın iptali davası ya da genel hükümler çerçevesinden alacak davası açmasını beklemeden borç tehdidinden kurtulmak amacıyla olumsuz tespit davası açmakta hukuki yararının bulunacağını…”

Sonuç olarak; yasa gereği özel nitelik taşımayan menfi tespit davaları, icra takibi başlamadan önce açılabileceği gibi takip sırasında ve hatta takibin kesinleşmesinden sonra dahi açılabilir. Zira menfi Tespit davasının açılabilmesi için İcra ve İflas Kanununda özel bir süre öngörülmemiştir